تست نوار مغز یکی از اصلی‌ترین رو‌ش های تشخیص بیماری‌هایی مانند صرع، تشنج و میگرن است.

کاربرد تست نوار مغز در تشخیص بیماری های مغزی

تست نوار مغزی برای تشخیص فعالیت الکتریکی مغز انجام می‌شود. در این تست، از صفحه‌های فلزی کوچکی به نام الکترود استفاده می‌شود که به سر متصل می‌شوند.

سلول‌های مغزی شما از طریق سیگنال‌های الکتریکی با هم ارتباط برقرار می‌کنند و این انتقال سیگنال حتی در زمانی که خواب هستید نیز ادامه دارد. این فعالیت الکتریکی به صورت امواجی در نتایج تست نوار مغزی نشان داده می‌شود.

تست نوار مغز یکی از اصلی‌ترین تست‌های تشخیصی برای تایید ابتلا به بیماری صرع است. البته از این تست برای تشخیص بسیاری از بیماری‌ها یا مشکلات دیگر نیز استفاده می‌شود.

برای تشخیص بیماری‌هایی دیگری چون تشنج، تومور مغزی، دمانس یا زوال عقل و سکته نیز از نوار مغزی و یا دستگاه eeg استفاده می‌کند.

نصب دستگاه نوار مغزی یا الکتروانسفالوگرافی هیچ درد یا خطری نداشته و بیمار بعد از اتمام آن می‌تواند به کارهای روزمره‌ی خود ادامه دهد. همچنین فرآیند گرفتن نوار مغزی ۴۵ دقیقه تا ۲ ساعت به طول می‌انجامد.

تست نوار مغز

چرا و چه موقع تست نوار مغز بگیریم؟

تست نوار مغزی نشان دهنده فعالیت الکتریکی مغز است و می‌تواند در تشخیص بیماری‌های مغزی خصوصا صرع مفید باشد. تست نوار مغزی نمی‌تواند میزان هوش یا ابتلا به بیماری‌های روانی را تشخیص دهد.

تست نوار مغز می‌تواند در تشخیص یا درمان این موارد مفید باشد:

• صرع یا تشنج
• تومور مغزی
• ضربه به سر
• اختلال عملکرد مغزی که می‌تواند علل مختلفی داشته باشد.
• التهاب مغزی
• سکته مغزی
• اختلالات خواب
• دمانس (زوال مغزی)

از تست نوار مغز همچنین برای تشخیص کمای مداوم استفاده می‌شود. تست نوار مغز را می‌توان به صورت همزمان با بیهوشی برای تشخیص میزان بیهوشی بیمار استفاده کرد.

آیا نوار مغزی ضرر دارد؟ عوارض آن چیست؟

انجام تست نوار مغزی کاملا ایمن است. در برخی از موارد به صورت کاملا عمدی سعی می‌شود که در حین انجام تست افراد مبتلا به صرع برای بروز تشنج تحریک شوند اما تمامی مراقبت‌های پزشکی لازم در حین انجام تست انجام می‌شود.

آمادگی قبل از نوار مغزی چگونه است؟

برای آماده شدن جهت گرفتن نوار مغزی لازم است کارهای زیر انجام شود:

• سر خود را بشویید اما از هیچ کرم یا نرم کننده‌ای استفاده نکنید یا بر سر خود ژل یا واکس یا اسپری نزنید. استفاده از این محصولات می‌تواند موجب شود که چسبیدن الکترودها با سر مشکل شود.
• در روز انجام تست از خوردن کافئین خودداری کنید، چرا که بر روی نتایج تست اثر می‌گذارد.
• داروهای همیشگی خود را طبق معمول مصرف کنید مگر این که پزشکتان از شما خواسته باشد که داروهایتان را نخورید.
• اگر لازم باشد در حین انجام تست بخوابید، ممکن است پزشکتان از شما بخواهد که قبل از تست کمتر بخوابید یا اصلا نخوابید تا در حین تست خوابتان ببرد.

الکتروانسفالوگرافی و تست نوار مغزی

نحوه انجام تست نوار مغز

شما در هنگام انجام تست نوار مغزی کاملا راحت هستید و هیچ دردی حس نمی‌کنید. الکترودهایی که روی سر قرار داده می‌شوند، هیچ حسی ایجاد نمی‌کنند و تنها فعالیت الکتریکی مغز را ثبت می‌کنند.

در حین انجام تست نوار مغزی، اتفاقات زیر می‌افتد:

1. یک تکنسین اندازه دور سر شما را می‌گیرد و روی سر شما علامت گذاری می‌کند تا محل قرار دادن الکترودها را مشخص کند. ممکن است روی این نقاط مشخص شده روی مغز کرم مخصوصی زده شود تا کیفیت دریافت سیگنال توسط الکترودها بیشتر شود.
2. تکنسین با کمک چسب مخصوصی، صفحه‌های فلزی بسیار کوچکی به نام الکترود را روی سر شما قرار می‌دهد.
3. در برخی از موارد از یک کلاه لاستیکی استفاده می‌شود که روی سر محکم می‌شود و سپس الکترودها روی آن قرار داده می‌شوند. این الکترودها به سیم‌هایی متصل هستند که اطلاعات دریافتی را به یک کامپیوتر انتقال می‌دهند.
4. بعد از این که الکترودها قرار داده شدند، انجام تست در حدود ۶۰ دقیقه طول می‌کشد. اگر نیاز باشد که در حین انجام تست بخوابید، ممکن است انجام تست تا ۳ ساعت نیز طول بکشد.

در حین انجام تست شما در حالتی کاملا راحت هستید و چشمان شما بسته است. در بسیاری از موارد، ممکن است تکنسین از شما بخواهد که چشمان خود را باز کنید و ببندید یا یک محاسبه ساده انجام دهید، یک پاراگراف از یک متن را بخوانید، به یک تصویر نگاه کنید، نفس عمیق بکشید یا به نوری که فلش می‌زند نگاه کنید.

در هنگام انجام تست نوار مغز ممکن است نوار ویدئویی نیز ضبط شود. حرکات بدن شما در حین انجام تست ضبط می‌شوند. این ترکیب اطلاعاتی می‌تواند به تشخیص بهتر بیماری کمک کند.

اقدامات بعد از گرفتن نوار مغزی

تکنسین بعد از اتمام گرفتن نوار مغز، الکترودها را از روی سر برمی‌دارد. در صورتی که از هیچ ماده آرام بخشی استفاده نشده باشد، شما هیچ عوارض جانبی احساس نمی‌کنید و می‌توانید بلافاصله بعد از تست به فعالیت‌های روزمره خود ادامه دهید.

در صورتی که در حین انجام تست از ماده آرام بخش استفاده شده باشد، کمی طول می‌کشد که اثر دارو از بین برود و بنابراین شما نمی‌توانید بعد از تست، رانندگی کنید. بهتر است با یکی از آشنایان یا دوستان خود هماهنگ کنید که بعد از اتمام تست شما را به خانه برسانند.

انواع امواج مغزی

امواج مغزی انواع مختلفی دارند که شامل موارد زیر است:

• امواج آلفا که تنها زمانی وجود دارند که شما چشمان خود را بسته‌اید اما بیدار هستید. این امواج در حالتی که چشم‌ها باز هستند یا شما روی موضوعی تمرکز دارید نیز استفاده می‌شود.
• امواج بتا در زمان هوشیاری یا بعد از مصرف بالای دوز بالایی از برخی داروها مانند بنزودیازپاین تولید می‌شوند.
• امواج دلتا معمولا در کودکان و افرادی که خواب هستند وجود دارند.
• امواج تتا این امواج نیز در مغز افراد خواب و کودکان وجود دارد.

نتیجه نوار مغز چه چیزی را نشان می‌دهد؟

نوار مغزی تستی است که فعالیت الکتریکی مغز را اندازه گیری کرده و ثبت می‌کند. در این تست، حسگرهای مخصوصی به نام الکترود به سر شما متصل می‌شوند. این الکترودها از طریق سیم‌هایی به مغز شما متصل هستند. نتیجه تست نوار مغزی در همان روزی که تست را می‌دهید، آماده خواهند بود.

تفسیر نتایج نوار مغزی در دو دسته عالی و غیرعادی تقسیم‌بندی می‌شود.

تفسیر نتایج عادی نوار مغز

تفسیر نتایج عادی نوار مغز به این صورت است:

• در افراد بزرگسالی که کاملا بیدار و هوشیار هستند تفسیر تست نوار مغزی در اغلب موارد امواج آلفا و بتا را نشان می‌دهد.
• هر دو طرف مغز نشان دهنده الگوی فعالیت الکتریکی یکسان هستند.
• هیچ گونه کاهش یا افزایش ناگهانی در فعالیت الکتریکی مغز وجو ندارد.
• در صورتی که در هنگام انجام تست از فلش نور استفاده شود، یک قسمت از مغز یک واکنش کوتاه به هر بار فلش زدن نور نشان می‌دهد اما امواج مغزی حالتی عادی دارند.

تفسیر نتایج عادی نوار مغزی

تفسیر نتایج غیر عادی نوار مغزی

دو طرف مغز دارای الگوی فعالیت الکتریکی متفاوتی هستند. این موضوع می‌تواند بدین معنا باشد که در یک طرف یا یک ناحیه از مغز مشکلی وجود دارد.

تست نوار مغزی نشان دهنده فعالیت الکتریکی بالای مغز به طور ناگهانی است و یا برعکس فعالیت الکتریکی مغز به طور ناگهانی کم می‌شود. این تغییرات می‌توانند ناشی از تومور، عفونت یا صرع باشند.

اگر شخص به صرع مبتلا باشد، محل دقیق بروز این فعالیت‌های الکتریکی غیر عادی در مغز می‌تواند به تشخیص نوع صرع یا تشنج کمک کند. در بسیاری از افراد مبتلا به صرع احتمال دارد که فعالیت مغزی در زمان‌های بین بروز حمله و تشنج، عادی باشد. تست نوار مغزی به تنهایی نمی‌تواند ابتلا به صرع را به طور قطعی تایید کند.

تفسیر نتایج غیر عادی نوار مغزی

تغییراتی در الگوی تولید پالس‌های الکتریکی مغز وجود دارد که این تغییرات تنها مختص یک ناحیه از مغز نیستند. مشکلی که کل مغز را درگیر کرده است، می‌تواند چنین تغییراتی را ایجاد کند. برخی از عواملی که احتمالا می‌توانند موجب این تغییرات غیر عادی شوند عبارتند از:

• مسمومیت با دارو
• عفونت (انسفالیت)
• اختلالات متابولیسمی مانند دیابت.

این مشکلات می‌توانند تعادل شیمیایی را در بدن و از جمله در مغز تغییر دهند.

نتایج تست نشان دهنده امواج دلتا یا مقدار زیادی امواج تتا در افراد بزرگسال و هوشیار است. این موضوع می‌تواند احتمالا نشان دهنده آسیب مغزی یا بیماری مغزی باشد. برخی از داروها نیز می‌توانند چنین اثری را ایجاد کنند.

نوار مغزی نشان دهنده هیچ فعالیت الکتریکی در مغز نیست. در این حالت، نوار مغزی تنها یک خط کاملا صاف است. این موضوع نشان می‌دهد که مغز فعالیتی ندارد. این مشکل معمولا ناشی از کمبود اکسیژن یا جریان خون در مغز است. این حالت می‌تواند در افرادی که در کما هستند رخ دهد. در برخی از موارد نیز بیهوشی شدید ناشی از داروهای بیهوشی نیز می‌تواند چنین اثری ایجاد کند.

سونوگرافی ترانس کرانیال دوبلکس رنگی چیست؟

سونوگرافی ترانس کرانیال دوبلکس رنگی (TCCS) به صورت گسترده برای بررسی سیستم عروق مغزی در بیماران مبتلا به گرفتگی عروق مغز و گردن استفاده می‌شود. این روشی غیرجراحی و فوری است به همین دلیل می‌تواند به عنوان ابزاری آماده جهت تشخیص بیماران دارای مشکل در همودینامیک مغز استفاده شود.

مطالعات مختلفی اهمیت آن را در تشخیص و بررسی سکته شدید مغزی نشان داده است. TCCS با ترکیب تصویرسازی روش B و داپلر رنگی به نسبت سونوگرافی داپلر ترانسکرانیال، مزایای متعددی دارد:

• تشخیص دقیق‌تری از جریان خون رگ‌های مغزی مشخصی را نشان می‌دهد
• آسیب‌شناسی رگ‌ها را به صورتی دقیق‌تر و با جزئیات بیشتری فراهم می‌کند
• به ابزار تصحیح زاویه این فرصت را می‌دهد که اندازه‌گیری دقیق‌تری از سرعت جریان خون را ارائه دهد

سونوگرافی رنگی

به علاوه، TCCS امکان تشخیص مکان بطن سوم و جابجایی شدید مغز (از خط وسط) در سکته مغزی ایسکمیک را هم فراهم می‌سازد. با اینکه خونریزی مغزی (شامل خونریزی ناشی از سکته مغزی)، آنوریسم، ناهنجاری آرتریووتوس با TCCS قابل تشخیص هستند، اما در این وضعیت‌ها اولین روشی که به ذهن می‌رسد نیست.

TCCS روز به روز بیشتر در مطالعات روی درمان‌های ریکانالیزاسیون به عنوان ابزاری جهت بررسی بیماری‌ انسداد بخش‌های اصلی عروق مغزی، برای بررسی ریکانالیزاسیون، و برای کمک به اتخاذ تصمیمات درمانی استفاده می‌شود. بررسی‌های توسط اولتراسوند اطلاعات پیش‌آگهی مهمی درباره مرحله حاد سکته مغزی به دست می‌دهد.

از رایج ترین روش کاربردی سونوگرافی TCCS تشخیص گرفتگی عروق (مغز ،قلب و گردن) است. گرفتگی عروق باید در اسرع وقت تشخیص داد شود و درمان به سرعت آغاز شود.

برای اطمینان بیشتر از وضعیت سلامتی اکثرا توصیه می شود که این سونوگرافی در افراد بالای ۵۰ سال، دیابتی، چربی و فشار خون باید سالی یکبار انجام شود.